ارزش اقتصادی کارکردهای تولیدی و تنظیمی اکوسیستم‌های مرتعی (مطالعه موردی: خدمات تولید علوفه، دفع مواد زائد و تشکیل خاک)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

چکیده

اکوسیستم‌های طبیعی و نیمه‌طبیعی دارای خدمات مستقیم و غیرمستقیم بسیاری هستند که برآورد ارزش اقتصادی خدمات و کارکردهای مختلف آن‌ها می‌تواند گامی در جهت نگاه‌بانی و مدیریت کارا باشد. اکوسیستم مرتعی شیخ موسی شهرستان بابل در چند دهه گذشته به‌شدت تحت تأثیر مداخلات بشری از جمله ساخت‌وساز و چرای بی‌رویه دام قرار گرفته که باعث شده است خدمات و ویژگی‌های این اکوسیستم مهم در حد نابودی قرار گیرند. از این‌رو در مطالعه حاضر به بررسی ارزش اقتصادی خدمات تولید علوفه (در قالب کارکرد تولیدی) و دفع مواد زائد و خاکزایی (تشکیل خاک) (در قالب کارکردهای تنظیمی) اکوسیستم مرتعی شیخ موسی پرداخته شد. در مطالعه حاضر از روش‌های هزینه جایگزین و قیمت بازار برای ارزش‌گذاری خدمات موردنظر در سال 1396 استفاده شد. نتایج نشان داد که مجموع ارزش کارکرد تنظیمی و ارزش کارکرد تولیدی به‌ترتیب معادل 2615 میلیون ریال (62261/06 دلار) و 8348 میلیون ریال (198767/75 دلار) در سال برای کل اکوسیستم مرتعی شیخ موسی است. همچنین ارزش هر هکتار حاصل از دو کارکرد تنظیمی و تولیدی نیز به‌ترتیب معادل 251269/7 ریال (6 دلار) و 802176 ریال (19 دلار) برآورد شد. نتایج نشان می‌دهد کارکردهای تنظیمی همانند کارکرد تولیدی اکوسیستم مرتعی مورد نظر ارزش اقتصادی بالایی دارند. از این‌رو قرار گرفتن در اولویت برنامه‌ریزی‌ها و توجه به آنها در جهت کاهش هزینه‌های محیط‌زیستی و پایداری اکوسیستم مورد نظر  پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Economic value of production and regulation functions of rangeland ecosystems (Case study: Forage production services, Waste treatment and soil formation)

نویسنده [English]

  • Yadollah Bostan
Ph.d student in Agricultural Economics, Department of Agricultural Economics, Faculty of Agricultural Engineering, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran.
چکیده [English]

Natural and semi-natural ecosystems have many direct and indirect services. By evaluating the economic value of their various services and functions can be a step towards effective management and maintaining. The sheikh-mousa rangeland ecosystem in Babol city, in the past few decades, experienced harsh human interferences including construction and intense livestock grazing that has caused. The services and features of this important ecosystem are under extinction threat. Therefore, the current study was investigated the economic value of forage production as a production function, and waste treatment and soil formation as regulation actions in the sheikh-mousa rangeland ecosystem. In the current study, the valuation of services for the year 2017 is done by Replacement cost and market price methods. The results showed that the total regulation value (waste treatment and soil formation) and production value are 2615 & 8348 million Rials (62261.06 & 198767.75$) per year for the total area of sheik-mousa rangeland ecosystem, respectively. Also, the value in each hectare of both regulation and production functions was estimated 251269.7 Rials (6$) and 802176 Rials (19$) respectively. The results show that the regulatory functions have a high economic value as well as the production function of the rangeland ecosystem. Therefore, it is suggested to prioritize the plans and pay attention to them in order to reduce the environmental costs and the sustainability of this ecosystem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Valuation
  • Soil Formation
  • Market Price
  • Replacement Cost
اداره آب منطقه‌ای شهرستان بابل-آب منطقه‌ای استان مازندران. (1396). گزارش سالانه هزینه‌کرد انتقال آب. https://www.mzrw.ir
اداره جهاد کشاورزی شهرستان بابل. (1396). گزارش سالانه قیمت انواع علوفه. https://jkmaz.ir/babol
اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بابل. (1395). طرح جامع آبخیزداری حوزه سجادرود.
امیرنژاد، ح. (1384). تعیین ارزش کل اقتصادی اکوسیستم جنگل‌های شمال ایران با تأکید بر ارزش‌گذاری زیست‌محیطی - اکولوژیکی و ارزش‌های حفاظتی. رساله دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، 296ص.
امیرنژاد، ح. (1391). اقتصاد منابع طبیعی (چاپ دوم). ساری: انتشارات آوای مسیح، 374ص.
آذرنیوند، ح.، و زارع چاکوهی، م.ع. (1401). اصلاح مراتع (چاپ سوم). تهران:انتشارات دانشگاه تهران، 352ص.
بستان، ی. (1396). ارزش‌گذاری اقتصادی مراتع ایران (مطالعه موردی: مرتع شیخ موسی شهرستان بابل). پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه اردکان، اردکان.
بستان، ی.، فتاحی‌اردکانی، ا.، صادقی‌نیا، م.، و فهرستی‌ثانی، م. (1397). برآورد ارزش اقتصادی کارکردهای تنظیمی خاکی و آبی اکوسیستم‌های مرتعی (مطالعه موردی: اکوسیستم مرتعی شیخ موسی شهرستان بابل). مرتع. (4)۱۲، ۴۸۰-۴۶۴.
بستان، ی. فتاحی ‌اردکانی، ا. صادقی‌نیا، م.، و فهرستی ‌ثانی، م. (1398). برآورد و رتبه‌بندی ارزش حفاظتی خدمات منتخب اکوسیستم‌های مرتعی از دیدگاه ترجیحات مردمی (مطالعۀ موردی: اکوسیستم مرتعی شیخ موسی). مرتع و آبخیزداری، (4)72، 909-889.
بستان، ی.، فتاحی‌اردکانی، ا.، فهرستی‌ثانی، م.، صادقی‌نیا، م.، و عرب، م. (1399). تحلیل ترجیحات و بررسی چارک‌های قیمت پیشنهادی در حفاظت از اکوسیستم مرتعی (منطقه مورد مطالعه: اکوسیستم مرتعی شیخ موسی). تحقیقات مرتع و بیابان ایران، (1)27، 191-177.
پناهی، م.، سعید، ا.، کوپاهی، م.، مخدوم فرخنده، م.، و زاهدی امیری، ق.ا. (1386). برآورد‌‌‌‌‌‌ ارزش اقتصاد‌‌‌‌‌‌ی کارکرد‌‌‌‌‌‌ حفاظت خاک جنگل‌‌های خزری: مطالعات مورد‌‌‌‌‌‌ی طرح‌‌های جنگلد‌‌‌‌‌‌اری خیرود‌‌‌‌‌‌کنار چوب و کاغذ مازند‌‌‌‌‌‌ران و شفارود. پژوهش و سازندگی، (3)20، 10-2.
حسینی، س.، امیرنژاد، ح.، و اولادی، ج. (1396). برآورد ارزش اقتصادی منافع محیط زیستی مراتع در ایران (مطالعه موردی: اکوسیستم مرتعی پارک ملی کیاسر). پژوهش‌های محیط زیست، (16)8، 102-87.
حشمت الواعظین، س.م.، قنبری، س.، و طویلی، ع. (1389). ارزیابی درآمد حاصل از تولید علوفه و محصول فرعی سریش (Eremurus olgae) در مراتع منطقه خزنگاه شهرستان ماکو. مرتع و آبخیزداری، (2)63، 195-183.
رحیمی‌دهچراغی، م.، ارزانی، ح.، آذرنیوند، ح.ف جعفری، م.، و زارع‌چاهوکی، م ع. (1400). انتخاب روش‌های مرتع‌داری و سیستم‌های چرایی مناسب در تیپ‌های گیاهی مراتع استان مازندران (مطالعه موردی مرتع لارآبسر). مدیریت اکوسیستم، (1)1، 10-1.
رستگار، ش.، دریجانی، ع.، بارانی، ح.، قربانی، م.، قربانی، ج.، و  بردی شیخ، و. (1392). رهیافتی نو در ارزش‌گذاری اقتصادی کارکرد تولید علوفه مراتع (مطالعه موردی: مراتع ییلاقی حوزه آبخیز نورود، استان مازندران). مرتع و آبخیزداری، (3)66، 357-347.
رفاهی، ح. (1392). فرسایش بادی و کنترل آن (چاپ ششم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 320ص.
شاهنوشی فروشانی، ن.، دهقانیان، س.، قربانی، م.، و آذرین فر، ی. (1386). تحلیل مزیت نسبی غلات و حبوبات در استان خراسان. علوم کشاورزی و منابع طبیعی، (4)14، 1-19.
طالب‌شمس، م.، قرهی، ن.، و پژوهش، م. (1400). اثرات بیوچار و پودر گیاه ذرت بر خواص فیزیکی خاک و کاهش فرسایش بادی. مدیریت اکوسیستم، (1)1، 57-49.
عرب‌زاده، ز. (1391). ارزش‌گذاری اقتصادی کارکردهای زیست‌محیطی مراتع استان خراسان رضوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.
علی‌پور، م. (1394). ارزشگذاری اقتصادی کارکردهای زیست‌محیطی مراتع کاشمر. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد اقتصادکشاورزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل، زابل.
فتاحی، ا. (1392). مبانی ارزش‌گذاری اقتصادی منابع طبیعی. اردکان: انتشارات دانشگاه اردکان، 364ص.
قربانی، م.، و فیروززارع، ع. (1389). مقدمه‌ای بر ارزش‌گذاری محیط زیست (چاپ دوم). مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، 216ص.
مشایخی، ز. (1389). ارزش‌گذاری اقتصادی اکوسیستم‌های جنگلی زاگرس در کاهش رواناب سریع به عنوان یک خدمت زیست‌محیطی (مطالعه موردی: جنگل‌های بازفت استان چهارمحال بختیاری). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران.
نبوی چاشمی، ف. (1382). ارتباط بین ارزش‌گذاری اکوسیستمی و برخی از معادلات اکوفیزیولوژیکی مراتع منطقه نیمه‌خشک سفید دشت و مرگسر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد زیست‌شناسی علوم گیاهی، دانشکده علوم پایه دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
نشاط، ا. (1394). قیمت‌گذاری و مصرف کودهای شیمیایی با تأکید بر کیفیت زیست‌محیطی (مورد مطالعه، دشت ورامین). رساله دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
یزدانی، س. عباسی. ا. (1389). برآورد ارزش اقتصادی منافع زیست‌محیطی جنگل‌ها (مطالعه موردی: بخش نمخانه‌ی جنگل خیرود در شهرستان نوشهر). تحقیقات اقتصاد کشاورزی، (3)2، 54- 33.
یگانه‌بدرآبادی، ح.، آذرنیوند، ح.، صالح، ا.، ارزانی، ح.، و امیرنژاد، ح. (1394). برآورد ارزش اقتصادی کارکرد علوفه تولیدی مراتع حوزه آبخیز تهم. پژوهش‌های آبخیزداری (پژوهش و سازندگی)، (1)28، 85-73.
Abulizi, A., Yang, Y., Mamat, Z., Luo, J., Abdulslam, D., Xu, Z., Zayiti, A., Ahat, A., and Halik, W. (2017). Land‐use change and its effects in Charchan Oasis, Xinjiang, China. Land Degradation & Development, 28(1), 106-115.
Amirnejad, H., Khalilian, S., Assareh, M.H., and Ahmadian, M. (2006). Estimating the existence value of north forests of Iran by using a contingent valuation method. Ecological Economics, 58(4), 665-675.
Barrera-Perales, O.T., Sagarnaga-Villegas, L.M., Tudela-Mamani, J.W., Salas-González, J.M., Islas-Moreno, A., and Leos-Rodríguez, J.A. (2021). Economic valuation of rangelands in the north of Mexico: A study for its conservation. Spanish Journal of Agricultural Research, 19(3).
Bostan, Y., Fatahi Ardakani, A., Fehresti Sani, M., and Sadeghinia, M. (2020). A comparison of stated preferences methods for the valuation of natural resources: the case of contingent valuation and choice experiment. International Journal of Environmental Science and Technology, 17, 4031-4046.
Bostan, Y., Fatahiardakani, A., Fehresti Sani, M., and Sadeghinia, M. (2018). A Pricing Model for Value of Gas Regulation Function of Natural Resources Ecosystems (Case Study: Sheikh Musa Rangeland, Mazandaran Province, Iran). Journal of Rangeland Science, 8(2), 186-200.
Bostan, Y., Fatahiardakani, A., Sadeghinia, M., Fehresti Sani, M. (20221). Estimating the Contribution and Economic Value of Various Services of Pollinator Insects in a Northern Rangeland Ecosystem of Iran. Journal of Rangeland Science, 12(3), 277-292.
Costanza, R., Groot, R., Sutton, P., Ploeg, S., Anderson, S., Kubiszewski, I., Farber, S., and Turner, R.K. (2014). Changes in the global value of ecosystem services. Global Environmental Change, 26, 152–158.
Das, M., and Das, A. (2019). Dynamics of Urbanization and its impact on Urban Ecosystem Services (UESs): A study of a medium size town of West Bengal, Eastern India. Journal of Urban Management, 8(3), 420-434.
De Groot, R.S., Wilson, M.A., and Boumans, R.M.J. (2002). A typology for the classification, description and valuation of ecosystem functions, goods and services. Ecological Economics, 41(3), 393-408.
Fatahi, A., Rezvani, M., Bostan, Y., and Arab, M. (2016). Estimating public participation in investment organic products in Babol (Case Study: Organic rice). 3rd International Conference on Research in Science and Technology, Batumi, 5 June 2016.
Gaodi, X., Yili, Z., Chunxia, L., Du, Z., and Shengkui, C. (2001). Study on valuation of rangeland ecosystem services of China. Journal of Natural Resources, 16(1), 47-53.
Jónsson, J.Ö.G., and Davíðsdóttir, B. (2016). Classification and valuation of soil ecosystem services. Agricultural Systems, 145, 24-38.
Karimzadegan, H., Rahmatian, M., Dehghani Salmasi, M., Jalali, R., and Shahkarami, A. (2007). Valuing Forests and Rangelands-Ecosystem Services. International Journal of Environmental Research, 1(4), 368-377.
Lee. B.G., Cho, W.Y., Choi, Y.S., and Shim, S.B. (1992). Investigation for pollution of vivestock waste in daechong reservoir area. Korean Journal of Veterinary Service, 15(2), 203-214.
Liu, W., Zhan, J., Zhao, F., Yan, H., Zhang, F., and Wei, X. (2019). Impacts of urbanization-induced land-use changes on ecosystem services: A case study of the Pearl River Delta Metropolitan Region, China. Ecological Indicators, 98, 228-238.
Monjardino, M., Pannell, D.J., and Powles, S.B. (2004). The economic value of pasture phases in the integrated management of annual ryegrass and wild radish in a Western Australian farming system. Australian Journal of Experimental Agriculture, 44(3), 265-271.
Naime, J., Mora, F., Sánchez-Martínez, M., Arreola, F., and Balvanera, P. (2020). Economic valuation of ecosystem services from secondary tropical forests: trade-offs and implications for policy making. Forest Ecology and Management, 473, 1-10.